Lusents e Fòls
Aicí avètz un recuèlh de poèmas alestit sus l’Elògi de la Folia del grand umanista de la Renaissença, Erasme, que permet a Franc Bardòu de percórrer mantas paginas de la condicion umana, dins las piadas de sas absurditats e autras contradiccions. Aquí cossí l’autor el-meteis ne se justifica en introduccion :
« Ja que ven plan sovent a l’èime de totòm de pensar que qualqu’un, quicòm o qualques unes van capbords cap e tot, l’esmai m’agent sasit d’aver benlèu rason en me disent que totes, cadun, tant coma sèm, sèm lo fòl de qualqu’un, o de qualque ren mai, ai volgut, timidòt demandar a N’Erasme çò qu’el aviá pensat de la quita folia, savi que non fasiá a degun concession… En son nom, la folia m’a lèu lèu respondut. Mas el, non. Cal ajustar totun qu’es benlèu un pauc mòrt, mas plan viva es son òbra.
« Ne me soi contentat, constatant a mon torn que per la plan seguir, la famosa folia, me caliá sense pausa espiar cèl e tèrra, òc, tot un univèrs que non soi conegut per presar mai que tot. La sega es abondosa e, gaujosa o sinistra, arriba fins a l’èime en convenent d’aiçò : qui de folia apren entend lèu l’univèrs ; mas qui la vòl fugir, ela plan lèu l’aganta e ne fa son mariòl, son ase, son esclau. E tot plan perpensat, m’es vengut a l’idèa — folia, quand nos tenes !… — que tota societat ont dominats s’adoban per endurar los fòls que los van dominar es d’un pòble de bauges.
« Mas d’aquel darrièr punt s’escriuràn d’autres libres. » Cada poèma i es un sonet de vèrses liures mas sempre menimosament ritmats. Lo precedís a cada còp una citacion d’Erasme que lo poèma n’es mai l’esperlongament imaginatiu que non pas l’illustracion plana e servila. Tot plan sentit, la fe de l’autor demòra fondamentalament gnostica. E per dire de n’anar mai liure e de fin finala seguir al sieu torn la folia, l’autor a semenat aquel viatge d’una larga braçada de flors poeticas o filosoficas culhidas a mai d’una lenga e tradicion. »
Poèmas estraits del recuèlh
Lor zèl s’aplicava a compausar d’elògis de dieus e d’eròis. Ausiretz donc un elògi, non pas d’Ercules, ni de Solon, mas lo mieu, lo de la Folia. »
Erasme
Es la folia que parla – §II, in Elògi de la Folia
« Assatz es fols qui me.n repren
de vos amar, pòis tan gen mi convé,
e cel qu’o ditz non sap cum s’es de me,
non no.us vei ges aras si cum vos vic,
quan me dissetz que non agués cossir
que qualque ora poiria endevenir,
que n’auria enqueras gauzimen :
de sol lo dich n’ai eu lo cor gauzen. »
Na Castelosa
in Amics, s’ieu.us trobès avinen
Per Dòmna Cristèl
Poèma II
A nos rabir rason
Ai, dins lo cant del vent canut,
invertida l’ampla claror
de las tiás doas mans ofèrtas
coma qui clava una orason.
Arrapada a l’òrle dels albres,
la páur nos a rason rabida,
s’inventant catedralas d’ombras
per n’incarnar d’òrbas cançons.
Me soi volgut cénher d’abséncia
per n’inversar cada sason,
la d’esperar, la de patir,
e del temps que las nèus tan vièlhas
fondián coma amors al solelh,
me soi vist paréisser a ta gràcia.
« Es pro fòl lo que me repren / de vos amar, ja que tan plan me conven / e lo que o ditz non sap cossí ne va de ieu ; / non vos vesi ges ara coma vos vegèri / quand me disiatz que non aguèsse ieu cossir / que quelque ora poiriá endevenir /qu’aguèra encara gaudiment : / del sol prepaus n’ai ieu lo còr gaujós. »
« Una raça plan fòla e plan sorna es la dels Merchands, ja qu’exercisson un mestièr fòrça bas e per de mejans fòrça malonèstes. Meçorgan a qui mai pòt, se perjuran, panan, fraudan, enganan e non ne pretendon mens a la consideracion, mercés als anèls d’aur que lor encèrclan los dets. Van, o cal dire, admirats dels mongetons adulators, qu’en public los dison « venerables », probablament per s’assegurar lor part dins l’argent mal acquesit. Endacòm mai, vesètz unes Pitagoricians tan persuadits de la communitat dels bens que, tot çò que sense garda lor passa a posita, se n’acaparran tranquillament coma d’un eretatge. N’i a que non son rics que de lors desirs ; los sòmnis agradables que fan lor bastan per los far aüroses. Quelques unes, satisfaits de paréisser fortunats defòra, morisson conscienciosament de fam a l’ostal. Tot çò son dequé, aqueste se triga d’o esturassar, e aquel tesauriza sense escrupul. Aqueste s’embarana a quistar las onors populàrias, aquel autre s’acoquina al canton del fòc. »
Erasme
Es la Folia que parla – §XLVIII, in Elògi de la Folia
« ed ecco i fortilizi fascisti, fatti col cemento
dei pisciatoi, ecco le mille sinonime
palazzine « di lusso » per i dirigenti
transustanziati in frontoni di marmo,
loro duri simboli, solidità equivalenti. »
Pier Paolo Pasolini
La ricerca di una casa, in Poesia in forme di rosa
Poèma XLVIII
Fortalesa fascista
Fòl un mond que cobrís d’aur e de privilègis
sos merchands de meçorga e de futilitats
e que daissa apaurir los que sonhan, ensenhan,
socorron, fan manjar cada jorn sense espèra.
Fòl un mond que sosten, apara e afortís
los que sense mercé poirisson mars e monts,
camps, aiga, aire, e se’n van mai luènh plaçar moneda
per n’aver tostemps mai sense n’assumir res.
Fòl lo pòble inconscient que noirís tala bèstia
per páur qu’a de morir sense futilitats
l’empachant de soscar, de veire lo desastre,
o per páur de tot çò que li mòstra qu’es van,
car el, se vòl sentir mariòl plan coma cal.
Òr, la fèsta acabada, aquí rèstan las deishas.
« e vejatz aquí las fortalesas fascistas, faitas amb lo ciment / de las pissadoiras, vejatz aquí los mila sinonimes / palases pichons « de luxe », pels dirigents / transsubstanciats en frontons de marbre, / lors durs simbòls, soliditats équivalentas. »
« Ne poiriá virar autrament, ja que la divessa de Ramnunt, arbitra del bonaür e del malaür, a tostemps coma ieu combatut los savis e prodigat los bens als fòls, e mai endormits ? […] Digam la causa tala coma es ; la Fortuna ama las gents pauc reflexivas, las temeràrias, las que dison volontièrs : « La sòrt n’es getada ! » La Saviesa fa venir las gents timidas ; aital trobaretz pertot de savis dins la pauretat, la fam, lo fum van ; vivon oblidats, sense glòria e sense simpatia. Los fòls, ben al contrari, rebofan d’argent, prenon lo timon de l’Estat e, en pauc de temps, subre totes los punts, van florissents. »
Erasme
Es la Folia que parla – §LXI, in Elògi de la Folia
« Qué me disètz ?… Es inutil ?… Aiçò, o sabi !
Mas non nos batèm pas dins l’espèr del succès !
Non ! Non ! es plan mai bèl s’aquò es inutil !
Qu’es tota aquela tropelada ? — E i sètz mila ?
Vos reconeissi totes, mos ancians enemics !
La Meçorga ? Tè, tè ! — A ! A ! los Compromeses,
los Prejutjats, las Coardiás !… Que ieu, pactise ?
Jamai ! Jamai ! — Ah! Aquí ès, tu, la Peguesa !
— Sabi ben qu’al final me ficaretz pel sòl ;
Qué me’n cal ? : ieu, me bati ! e me bati ! e me bati ! »
Edmond Rostand
in Cyrano de Brageirac
Per Dòmna Cristèl
Poèma LXI
Contentar
Al caire de tot cèl, quand s’alanda la landa,
del temps que los bestòrts se tenon espaurits
dins un canton de nuèit a susar dins l’escur,
vau a tu còr obèrt, aculhissent l’azur.
Davalas, tot levant lo vel pesuc de l’alba,
tornant a cada res las causas e las gents
que se tenián per l’òrt, son sulhet esmarrat,
per empachar ma carn de se jónher a la tieuna.
Del mai dison çò nud per lor realitat
e del mai vau bevent la lutz de la vertat,
esplendor pensativa en tos braces parada.
Ni çò qu’a totes va, ni çò que vòl natura
non poiràn contentar, ni mai, aital, conténer
la grand talent d’amor ni lo lieuç que nos prenon.
Se procurar
los recuèlhs
Per comandar, aquò es simple :
Escrivètz dirèctament a TròbaVox, per corrièl, a l’adreiça qu’avètz aicí : troba.vox@wanadoo.fr
Retrobatz las òbras de Franc Bardòu dirèctament suls punts de véndias occitans coma Librairie Occitania (M. J. Thourel), Espaci Occitan dels Aups, La Tuta d’Òc.
