Casuda al fons del temps
Dins aqueste recuèlh de 23 poèmas, l’autor trena l’ànsia de la precaritat e de la mòrt promesa a tota causa viva amb de garbas de mots que lo temps cristalliza. L’obratge es estat dedicat a un paire mòrt un ponherat de jorns abans que l’òbra n’apareguèsse dins son mantèl de dòl. Se repartisson, los poèmas, en dos capítols d’inegalas dimensions, la part bèla dita « Tròp tard », e la part menada sonada « Tròp lèu », dos constats qu’inseminan cada poèma d’una nòta plan nocturna, senon ectoniana. Lo caminament s’i es esclairat d’encontres costumièrs o non, coma Emil Cioran plan segur, que lo títol del recuèlh non va sense remandar a lo d’un obratge d’aqueste pensaire melancolic. Mas i corsaretz tanben lo castelhanofòn Miguel Hernández, los italianofòns Salvatore Quasimodo e Cesare Pavese, los germanofòns Gertrud Kolmar e Bertolt Brecht, lo francofòn Damien Saez e los lusofòns Nuno Júdice, João Vário e Luisa Neto Jorge. Coma sovent, aicí, Franc Bardòu s’esfòrça d’alargar al mond sencer sas fonts d’inspiracions literàrias.
I tornaretz trobar, coma de costuma, un reireplan metafisic gnostic, una revòlta obstinada contra las naturas malvolentas, la d’aqueste mond en general, e la, mai especificament, de societats umanas vengudas de grat o de fòrça sempre mai modernistas fins a l’inepcia. L’agait de l’autor, probablament escuresit per l’autoritarisme ultraliberal brutal e las menaças fascistas de son temps, ne vei s’empesar mai encara lo mantèl ja plombat del dòl que l’ablacava.
Al caireforc dels endemans — que per sempre demoraràn de sòmnis, al grat d’un Tot-possible etèrnament a mand de nàisser, mas que jamai non veirem advenir — e dels ièrs — que nos son ja definitivament perduts al tomple del passat Tot-poderós, insasible e estèrle —, lo Trobar de Franc Bardòu s’es pausat aquí per tastar la mesura de nòstras finituds e de l’incertitud consubstanciala del quite fait de respirar, de devenir dins aquel mond vodat al lutar, al patir e puèi fin finala al morir, per assajar de se trobar una rason de creire encara.
Poèmas estraits del recuèlh
« No podrá con la pena mi persona
rodeada de penas y de cardos :
¡Cuánto penar para morirse uno! » (1)
Miguel Hernández
in El rayo que no cesa
Tròp tard
Poèma 2
A pena qu’òm se tròba
a l’alba, es ja tròp tard.
Al calabrun del dòl,
nos sèm trobats, desfaits,
las carns urpassejadas
als romècs dels partirs,
esgrunant un a un
los sospirs de l’absenta
e del desir perdut
d’encara l’abraçar,
per un darrièr badalh,
per un agait ultime.
A pena qu’òm se tròba
a l’alba, es ja tròp tard.
Al calabrun del dòl,
acatats de despièit,
nos sèm un temps pausats.
Un consolava l’autre.
Mas èra plan tròp tard
e tu tanben, te’n vas.
Ne m’estariá lo vent,
l’asuèlh, la certitud
de demorar solet,
d’ara enlà, dins la pèl
d’exili, de descòr,
e non foguèsse amor,
la Dòmna ; la nuèit tota
me contariá lo dòl
al qual se resumís
de trevar per tal mond
qu’a pena i sèm casuts,
lo temps de s’encontrar
per l’alba fugidissa,
de sempre en ja tròp tard.
(1) « La pena ablacarà ma persona /enrodada de penas e de cardons : / quant de còps penar per un sol còp morir ! »
« Ja qu’aicí nos cal far de bilances, de chifra,
Son nòstras amors sempre al ras del precipici.
Non entendes asser montar lo cant dels mòrts
Ni non veses lo cèl a portada dels dets ?
Joventut, lèva-te ! »
Damien Saez
in Jeunesse lève-toi
Tròp Tard
Poèma 16
Tròp tard es per ofrir
ton amor e ton còr
a los que son partits
de l’autra man del mond
e tròp tard per culhir
las flors qu’ièr venián
a la broa del riu,
ara qu’auristre, aigat,
las auràn emportadas.
Tròp tard per saborar
la lutz d’alba a la prima
quand l’estiu cosedor
matrassa de dolors
la tèrra adara estèrla,
e tròp tard per saber
lo perfum de sa fruita
poirida als pesticidis.
Tròp tard tard per devinhar
las sèrras del país
que s’enauçan pel cèl
a l’asuèlh de tos jorns
adara empoisonats
de neblas e de poscas,
fums insans e pudents
un novèl biais d’anar,
de compartir, de plànher.
Tròp tard : an amorçat
la lutz dins las tenèbras,
per li substituïr
moneda d’un penjat.
Abans qu’aja cantat lo pol,
ara pòdes renegar
çò que vòles o voldràs,
car tot aucèl a calat,
per daissar siblar maquinas
d’enfaissar l’aur de vipèras
sus ta carn e ta susor,
dins un mond lèu exsangüe.
« Per tutti la morte ha uno sguardo.
Verrà la morte e avrà i tuoi occhi.
Sarà come smettere un vizio,
come vedere nello specchio
remergere un viso morto,
come ascoltare un labbro chiuso.
Scenderemo nel gorgo muti. » (2)
Cesare Pavese
in Verrà la morte e avrà i tuoi occhi
Tròp Lèu
Poèma 5
Per aquel que te vei partir per non se sap
ni ont, ni quora, ni cossí, cap al non-res,
sempre serà tròp lèu. E las mans impotentas
non retenon lo vent entre posca e granilha.
Qué as vist, uèlhs perduts, mentre que semenavi
l’estèrla imploracion de non daissar solets
los que devon tornar d’ont venèm, quand es ora,
davant la paret muda ont nòstres crits s’esclafan ?
Léser de me virar per i cridar ajuda
al desèrt liberal dels umans esmarrats,
e te n’èras anat coma lo vent quand vira.
Tròp tard per t’abraçar ; tròp lèu per te cobrar
fòra del tomple abscons ont nos saca lo temps.
Lo temps de nos amar, de sempre es ja tròp tard.
(2) « Per totes la mòrt a un agait. / Vendrà la mòrt e aurà tos uèlhs. / Aquò serà coma n’acabar d’un vici, / coma dins lo miralh veire / remergir la cara d’un mòrt, / coma ausir labras clausas. / Davalarem dins lo gorg, muts. »
Se procurar
los recuèlhs
Per comandar, aquò es simple :
Escrivètz dirèctament a TròbaVox, per corrièl, a l’adreiça qu’avètz aicí : troba.vox@wanadoo.fr
Retrobatz las òbras de Franc Bardòu dirèctament suls punts de véndias occitans coma Librairie Occitania (M. J. Thourel), Espaci Occitan dels Aups, La Tuta d’Òc.
