Lo Divan de ma Sobeirana
Lo « Divan de ma Sobeirana » es, a l’evidéncia, una òbra dirèctament inspirada per las escòlas araba, otomana e persana medievalas de poesia. En lenga persana, un dîvân designa sovent un recuèlh antologic de poèmas d’un meteis autor, mas que non conten los poèmas mai longs, mentre qu’en arabi, designa mailèu un recuèlh de las òbras completas. Es en tradicion otomana qu’encontram la definicion que mièlh correspondriá a aqueste libre occitan : un recuèlh de poèmas profanes.
Se tròba que non s’agís d’un « dîvân de Franc Bardòu » mas plan d’un « Dîvân de sa Sobeirana » — coma s’una misteriosa « sobeirana » s’èra compausada ela-meteissa aquesta antologia, coma aitant de pèrlas a un colar sieu ; misteriosa benlèu, mas, totun, plan reala e incarnada, ne podètz estar plan segurs !
L’autor el-meteis definís lo libre coma « Òbra sofianica dedicada a sa Sobeirana, estant qu’ela es çò per qué èsser amant convida al mond imaginal e a l’entendença de l’Èsser ». Donc, emai siá fòrça reala e incarnada la femna aicí cantada e saludada, nos podèm dobtar que l’orizont semantic de l’òbra s’orientarà fatalament cap a d’asuèlhs coma los que definiguèt sabentament lo grand Henry Corbin.
Òm pòt dividir l’obratge en doas partidas. La primièra recampa las evocacions de l’amor, de l’enamorament e de la ben amada. La segonda remanda mailèu al desamor (segon l’expression d’Ovidi), fasent cabussar la votz de la Poesia per enlà las dimensions personalas e espacio-temporalas, dins çò que Renat Nelli disiá « lo subretemporal », e son amic Henry Corbin « l’imaginal ».
Dins lo temps del grand cant cortés, lo capítol « Mentre que se’n rirà l’auristre » sembla eretar d’unas tradicions medievalas occitanas, mas a i legir de mai prèp, s’i poiriá ben destriar tanben unas tradicions mai ancianas, eissidas de l’Advaita Vendata de las Índias anticas. Lo segond capítol, « Indicibla beutat », evòca probablament la famosa « diada edonica » vodada metafisicament a la resòrpcion dins l’unitat del plaser, que Renat Nelli ne parlèt tant enigmaticament dins son assag preciós « Érotique et civilisation ». Lo tresen capítol, « Color de femna » sembla mailèu remandar a la tradicion alquimica, presada de Carl-Gustav Jung (scientific qu’es, per l’autor, çò que Freud foguèt, a tòrt o a rason, per André Breton). L’amor i pareis, viscut coma un « fòc alquimic jos l’atanòr » e la Dòmna amada fonciona simbolicament coma la cara de la quita Dòmna Alquimia.
Es aquí que s’entamena una segonda partida, resolgudament mai metafisica, ja que de perfièitament incarnats qu’èran, l’amant, l’amor e l’amada cabussan amassa dins çò impalpable e çò inaccessible, folzejats totes tres pel dalh escur de tota finitud.
Comença aquí un quatren capítol titolat « Una mar de lutz » que para un pertrait imaginal de la Dòmna, evocacion desgrunant « la vision d’ela, çò qu’a, çò qu’es, la qu’es » abans de menar fatidicament, del fait de sa quita natura subrereala, a l’ablacion de tot ieu narratiu. Un capítol cinquen, titolat « la Ròsa dels vents » s’esplega en « dotze vents » de la mar Mediterranèa, constituïssent un cançonièr sailat de çò que revèrta mai o mens los dotze ostals astrologics. La melancolia prigonda que travèrsa aquel passatge s’enauça a la mesura de l’amor qu’i portèt l’autor. Es aital que pervenèm a una mena de « mandala poetic », al darrièr capítol titolat « Lo Rosari de la Sobeirana », edifici plan enrasigat dins un esoterisme assumit, s’obrent en coròllas a l’entorn d’un centre dit « Còr unific de la Ròsa », ligat a la nocion d’unific, tot probable, del grand Ibn’Arabî. Efectivament, la segonda coròlla ermesiana pòrta tres petales dits « cordials » remandant al solpre, al mercuri e a la sal, mentre que la tresena coròlla presenta quatre petales operatius, segon los quatre grases de l’operacion alquemica. La quatrena coròlla, dita « elementària », compta cinc petales correspondent als quatre elements ermetics e a la quintesséncia, puèi passam a la cinquena coròlla dita « dels set petales astrals », rebatent los set dieus antics dels cèls ptolemaïcs. La sieisena coròlla compta dotze petales en miralh dels dotze signes astrologics. La setena coròlla compta sètze petales, tant coma i a de caras profeticas dins la geomancia tradicionala. La ueitena e darrièra coròlla presenta vint-e-dos petales, tant coma i a de capítols a l’Apocalipsa de Joan. La particularitat d’aquela ultima coròlla es benlèu l’usatge un pauc especial de l’exergue qu’aicí sembla pres a contra-pè dels usatges mai costumièrs, l’anar poetic se desplaçant a l’opausat del sens portat per cada citacion de trobador : mentre que los davancièrs medievals exprimissián racura contra la dòmna sense mercé, l’encadenament poetic contemporanèu, el, exprimís al bèl contre lo perdon e la compassion per una Dòmna de tot biais definitivament inaccessibla.
Poèmas estraits del recuèlh
Mentre que se’n rirà l’auristre - 13
Quant es pesuc, Ton sòm, e quant espés lo vel.
Nòstre rei e Paratge en Ta cauna amagats
nos mancan a morir e tant ne trespassam,
nos ne sabèm pas viure.
N’avèm pas mai ni nom, ni tèrra, ni mistèri.
Aital mortificats, pasmens Te sèm ombreta
e dardalhas al cèl en nolor de blancor
coma o clamava’l mèstre.
Nòstre cant amudit parla a Ta solitud
e nosautres, pasmens, psalmodiam aquel imne,
gais de T’i saber viure e reials d’amb Tu jaire.
Es per aquò qu’an dit qu’avèm lo Gai Saber
e plan ne ritz l’auristre.
El pòsca, de sas aigas, ma Dòmna benesir
e l’inspirar d’Amor quand ela es tan lonhdana.
La Sobeirana - 1
Lo rambalh vesin de la rota
Contra las pèiras millenàrias,
Lo mercat cobèrt que passeja
Sa frescor d’aura e d’aur amassa,
Los braces desplegats dels arbres
Que se breçan d’un balar lent,
Una joventut que s’inventa
Qualque desir d’obrar encara,
La sason que se clina e tomba
Dins las brasas vivas d’estiu,
Lo miralh dels monts subre’ls teules,
Promessa d’asuèlhs infinits,
Un castèlh que sailan las neblas,
Remembres de matins perduts,
D’un cèl que mai non se vòl dire,
De veles d’agaits sense amira
Que mai non se vòlon saber :
Esperar, esperar de longa,
Sense cap espèr ni desir,
Esperar totun, a l’ombreta
D’una esperança celestiala
Que non parla mai que d’estona,
Amb sonque lo cèl per se dire.
E aquí ven, umila e canda,
Bona a ne far venir melhor,
Freula femna de certitud,
Fòrta d’amor contra l’orguèlh,
Votz d’armonia e de mercé,
De dignitat e de reialme
Que totes i sèm reis e reinas
Dins lo vent clarel d’un sorire.
«Mas a la garison, en ieu, se substituïguèt
Una afeccion novèla nascuda del depòrt d’Amor,
En descobrissent un èsser que sa beutat cresquèt
Tre lo primièr moment que l’encontrèri
Dins sa beutat esplendida e sa magnificéncia.»
in Tractat de l’amor
IBN’ARABÎ
Sciroc - 3
Al començament èra Amor
E Amor èra amb Dieu,
E Amor èra Dieu.
Tot çò qu’es ven d’Amor
E çò que non venguèt d’Amor
Non es res, ven de res
E se’n torna al non-res.
Tot çò qu’en tu
Proven d’Amor
Es Dieu,
E tot çò mai nos es tenèbras,
Que d’Amor sonque proven Lutz.
Amor non es dins çò que pensas,
Çò qu’avaloras ni calculas.
Amor ni còsta ni non còsta
Ja qu’es, El, soleta valor,
Que çò que, per Amor, se dona
Es Amor, es çò que tu ès,
Que tot çò mai ven del non-res.
Amor non pèrd nimai non ganha.
Amor es, sense cap besonh,
Cap desir ni cap devenir.
Amor es principi de l’Èsser.
Qué ben pòt valer tot çò mai ?
En Amor sempre tornarai,
Emai nud, solet, cara al voide,
Qu’Amor m’es Lutz, font e rason,
Vertat, lenga e camin de vida,
Per las tenèbras del non-res.
Se procurar los recuèlhs
Per comandar, aquò es simple :
Escrivètz dirèctament a TròbaVox, per corrièl, a l’adreiça qu’avètz aicí : troba.vox@wanadoo.fr
Retrobatz las òbras de Franc Bardòu dirèctament suls punts de véndias occitans coma Librairie Occitania (M. J. Thourel), Espaci Occitan dels Aups, La Tuta d’Òc.
